Sendika hakkınızı korur. Sendikalı çalışanlar daha yüksek maaş alır. Sendikalı işyerinde insanca çalışma düzeni vardır. İzin ve ikramiyeler de cabası.
TGS Hukuk Müşâviri Av. Meliha Selvi
medya çalışanlarının sorularını yanıtlıyor
-İşe girdim ama sigortam hâlâ yapılmadı, kanunen gazeteci değil miyim?
Gazetecisiniz. İşverenin kayıt yükümlülüğünü yerine getirmemesi, sizin gazeteci olmanızı engellemez. Çalıştığınızı ve gazetecilik yaptığınızı ispat etmeniz gerekir. Bunun için o işyerinde gazetecilik yaptığınızı gösterecek, haberleri, fotoğrafları, taksi fişlerini, yazışmaları bir dosyada biriktirin. İşyerinden ayrıldıktan sonraki beş yıl içinde dava açıp haklarınızı alırsınız.
-Haftada kaç gün, kaç saat çalışmalıyım?
Toplu iş sözleşmeli TGS üyeleri genelde beş gün çalışıyor, çalışma haftası 40 saat olarak belirlenebiliyor. Sözleşme olmayan işyerlerinde altı gün çalışmanız talep edilebilir ve yasaya göre 48 saat ‘normal’ çalışma sürenizdir.
-Kaç saatten sonraki çalışmam fazla mesai olur?
Toplu iş sözleşmesiz işyerlerinde haftalık 48 saat aşıldığında bu artık fazla çalışmadır ve ayrıca ücretlendirilmesi gerekir.
-Fazla mesai ücretim nasıl hesaplanır?
Önce saat ücretiniz hesaplanır. Her bir saatlik fazla çalışma ücreti, normal saat ücretinin yüzde elli fazlasıdır. Yarım saatten az süreler yarım saat, yarım saatten fazla süreler bir saat sayılır.
-Yıllık iznim ne kadar?
Meslek kıdeminiz, 10 yıldan düşük ise yılda dört hafta yıllık ücretli izin hakkınız var. Meslek kıdeminiz 10 yıl ve üstü ise yılda altı hafta izin hakkınız var.
-Kullanamadığım yıllık izinlerimi ücret olarak alabilir miyim?
Yıllık izinin kullanılması esastır. Yıllık izinler, ancak iş akdi feshi hâlinde ücret olarak alınabilir. Kanuna göre, kullanılmayan yıllık izin sürelerinin ücretinin, yıllık izinin ait olduğu yılın ücreti üzerinden ve iki katı olarak hesaplanması gerekir.
-İş sözleşmesinde ’11 saatten fazla çalıştırılamaz’ yazıyor, bu ne anlama geliyor?
Kanunen günlük fazla mesai süresi üç saati geçmemelidir. Bu sebeple işverenler sözleşmelerine böyle düzenlemeler koyar ve gazetecinin açtığı davalarda fazla çalışmaya rızalarının olmadığı savunmasına zemin hazırlar. Gazeteci, günlük 11 saatten fazla da çalışmış olabilir ve bunu ispat ettiğinde, çalıştığı tüm sürenin fazla çalışma ücretini alır.
-Haklı fesih hangi durumlarda geçerli? İstifa edip kıdem tazminatı almak mümkün mü?
Ücretiniz, fazla mesai ücretiniz, bayram çalışmanız, hafta tatili çalışmanız ödenmezse; çalıştığınız kurumun yayın politikasında kabul edilemez bir değişiklik olmuşsa, SGK sigortanız süresinde ve tam olarak yapılmamışsa ve bu düzeltilmemişse, haklı sebeplerle istifa edip kıdem tazminatınızın ödenmesini talep edebilirsiniz.
-Sendikalıyım ve toplu sözleşmeli çalışıyorum. Hangi durumlarda kıdem tazminatı alabilirim?
Bir yıllık işyeri kıdemine sahip olmanız şartıyla,
- İstifa ettiğinizde
- İş akdinizi işveren feshettiğinde
- Yayın politikasında şeref ve haysiyetinizle bağdaşmayan değişme nedeniyle iş akdi feshi yaptığınızda
-Sendikalı değilim. Hangi durumlarda kıdem tazminatı alabilirim?
Beş yıllık meslek kıdemi (212’li) ve bir yıllık işyeri kıdemine sahip olmanız şartıyla,
- İş akdinizi işveren feshettiğinde
- Haklı sebeplerle istifa ettiğinizde
- Yayın politikasında şeref ve haysiyetinizle bağdaşmayan değişme nedeniyle iş akdi feshi yaptığınızda
-Sendikalıyım ve toplu sözleşmeli çalışıyorum. Kıdem tazminatımı nasıl hesaplayacağım?
Brüt ücretiniz, yol, yemek, giyim, yakacak, eğitim, yabancı dil yardımı, ikramiye gibi sosyal haklarınızın tamamının brüt tutarlarının, bir aya denk gelen kadarını, çalıştığınız yıl ile çarparak kıdem tazminatınız bulabilirsiniz.
-Sendikalı değilim. Kıdem tazminatımı nasıl hesaplayacağım?
Sadece çıplak brüt ücretiniz çarpı çalıştığınız yıl şeklinde, kıdem tazminatı hesaplayabilirsiniz.
-İhbar tazminatı nedir, nasıl hesaplanır?
İş akdini feshedecek işçi veya işveren taraf diğer tarafa önceden haber vermelidir. Gazeteciler için ihbar süresi bir aydır. İşverenin gazeteciye feshi önceden haber vermesi gereken süre, gazetecinin işyeri kıdemi beş yıldan az ise bir ay, gazetecinin işyeri kıdemi beş yıl ve üstü ise üç aydır. İhbar öneli kullanılmazsa, ihbar süresine ilişkin ücret iş akdi feshi sırasında peşin olarak ödenir. Buna ihbar tazminatı denir.
-Telif ile çalışan gazeteciler Sendika üyesi olabilir mi?
Mevcut mevzuata göre; sendika üyesi olabilmek için bir basın işyerinde SGK sigortalısı olunması gerekir. Telifli çalışmada, gazeteci, telif ücreti karşılığı haber işi yaptığı basın organında sigortalı olmadığı için Sendika üyesi olması da maalesef imkânsızdır.
-Sendikalı olmak bana ne fayda sağlar?
Bir işyerinde çoğunluk sendikalı olduğu zaman toplu iş sözleşmesi yapılır. Sendika bu sözleşmeler ile ekonomik ve sosyal haklarınızın kanundaki en alt sınırlardan, piyasanın en üst seviyelerine çıkarılmasını sağlar.
-Çalışırken mesai saati doluyor ama haber sürüyor. Fazla mesai ücretim ödenir mi?
Fiilen çalıştığınız süreler önemlidir. İşinizi yaptığınız veya işi beklerken geçirdiğiniz tüm zaman, sizin mesai sürenizdir. Günlük mesai saatini aşan kısımlar fazla mesai ücreti ile ücretlendirilmelidir.
-Yöneticim ‘gazetecinin saati olmaz’ diyerek işten çıkmama izin vermiyor. İşyerinde çalıştığım ya da beklediğim bu süre için fazla mesai ücreti isteyebilir miyim?
İstersiniz. ‘İşverenin eli ve emri altındaki süre, mesai süresidir’. İşte, iş yaparken, iş beklerken geçirdiğiniz süre, iş süresidir. Mesai saatlerini aştığı zaman fazla mesai süresidir, ücretini istersiniz.
-İşyerinde hiç fazla mesai ücreti ödenmiyor, fazla mesai ücretimi nasıl istemeliyim?
Dilekçe ile çalıştığınız süreleri, hangi gün hangi saatlerde fazla mesaiye kaldığınızı yazarak her ay dilekçe ile isteyebilirsiniz. İş sözleşmeniz devam ederken, fazla mesai ücretinizi istemeye çekinebilirsiniz. İşten ayrılırken geriye doğru beş yıllık fazla mesai ücretinizi isteyebileceğinizi unutmayın.
-İşveren, benimle yazılı sözleşme yapmadı. Bu durum hak kaybına neden olur mu?
Hizmet akdinin yazılı yapılması kanun gereğidir. Ancak yazılı sözleşme olmaması, sizin çalışmadığınız veya gazetecilik yapmadığınız anlamına gelmez. Haberleriniz, izin formları, maaş ödemeleri vd. çalışmanızı kanıtlar.
-Yıllık izin kullanmaya ne zaman hak kazanırım?
Dergilerde çalışanlar, ilk işe girişlerini takip eden altıncı ayın sonunda iki hafta yıllık izin kullanmaya hak kazanır. Günlük gazetelerdekiler ise bir yılın sonunda yıllık izin kullanma hakkına sahip olur.
-İşveren her yıl sonunda ‘yıllık iznin tamamını kullandığımıza’ dair evrak imzalatmak istiyor. İmzalamak zorunda mıyım?
Sadece kullandığınız yıllık izin süresini gösterir evrakı imzalamalısınız. Kullanmadığınız izinleri kullanmış gibi belge imzalarsanız, ‘aslında ben yıllık izin kullanmamıştım’ deme hakkınızı kaybedersiniz.